Wprowadzenie do Kolekcji Kurpiowskich Wycinanek
Muzeum Etnograficzne w Krakowie i kolekcja kurpiowskich wycinanek to skarby rękodzieła ludowego, które odzwierciedlają bogatą tradycję Kurpi oraz stanowią ważny element polskiego dziedzictwa kulturowego.
W 1901 roku, za sprawą malarza Leonarda Strojnowskiego, nastąpił przełom w popularyzacji wycinanki w środowiskach miłośników sztuki. Artysta, malując obrazy w miejscowości Złaków Kościelny koło Łowicza, zebrał w okolicy kolekcję wycinanek. Następnie przywiózł je do Krakowa, gdzie udostępnił Towarzystwu Polska Sztuka Stosowana. Członkowie Towarzystwa, świadomi wartości tej unikalnej dziedziny, zorganizowali akcję zbierania wycinanek na ziemiach polskich, także zaboru rosyjskiego.
Historia Kolekcji Kurpiowskich Wycinanek w Muzeum Etnograficznym
Rezultatem tej akcji był zbiór wycinanek kurpiowskich z Puszczy Białej i Zielonej, który trafił do Krakowa w 1903 roku. Zbiór ten zachował się w kolekcji Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Wycinanki trafiły do Muzeum Etnograficznego w 1967 roku jako przekaz Akademii Sztuk Pięknych w ilości około dwustu obiektów. Zostały zebrane w latach 1902–1903 przez członków korespondentów Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana, którego jednym z założycieli był Jerzy Warchałowski.
Zbieracze Kurpiowskich Wycinanek
Na Kurpiach wycinanki dla Towarzystwa zbierali: Maria Dynowska (Warszawa), Helena Nossarzewska, Stefania Somer (Warszawa) i Jerzy Warchałowski (Kraków). Na szczególną uwagę zasługują obiekty zebrane przez Helenę Nossarzewską, wykonane przez Franciszkę Dąbkowską z Wykrotu, z białej bibuły i wyklejonym kolorowym środkiem. Halina Nossarzewska, z domu Drabińska, była żoną lekarza Stanisława Nossarzewskiego. Osiedli oni w Myszyńcu, gdzie Nossarzewski miał gabinet lekarski i aptekę. „Doktorowa” zajmowała się nie tylko prowadzeniem domu i wychowaniem córek, ale była zaangażowana społecznie. Współpracowała blisko z Towarzystwem Polska Sztuka Stosowana, dla którego zbierała na Kurpiach etnograficzne eksponaty, w tym kurpiowskie wycinanki.
Znaczenie Kolekcji Kurpiowskich Wycinanek
W zbiorach krakowskiego Muzeum Etnograficznego znajdują się jedne z najstarszych, jeśli nie najstarsze zachowane kurpiowskie wycinanki. Są to głównie kółka, leluje, pawie i monstrancje. W lipcu tego roku pracownicy Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce udali się na kwerendę i dokumentację tych wycinanek do Krakowa. Dzięki uprzejmości Dyrekcji Muzeum Etnograficznego w Krakowie i pomocy pracowników naukowych Muzeum, udało się w ciągu kilku dni zapoznać dokładnie z kolekcją wycinanek kurpiowskich i dokonać profesjonalnej digitalizacji wybranych eksponatów na potrzeby badawcze i zamieszczenia w planowanej publikacji „Wycinanka kurpiowska z Puszczy Zielonej”.
Podsumowanie
„Wycinanka kurpiowska jest nie tylko formą dekoracji, ale także ważnym elementem dziedzictwa kulturowego. Przekazywana z pokolenia na pokolenie, stanowi świadectwo bogatej tradycji i umiejętności rękodzielniczych mieszkańców Kurpi. Współczesne wycinanki często łączą tradycyjne motywy z nowoczesnymi technikami, co sprawia, że są one atrakcyjne dla szerokiego grona odbiorców. W kolejnych postach będziemy przybliżać poszczególne, najważniejsze kategorie i formy dawnej i współczesnej wycinanki kurpiowskiej z Puszczy Zielonej. Rękodzieło ludowe, takie jak wycinanka kurpiowska, odgrywa kluczową rolę w zachowaniu i promowaniu kultury regionalnej. Muzeum Etnograficzne w Krakowie z kolekcją kurpiowskich wycinanek jest tego doskonałym przykładem.”
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego dofinansowuje zadanie publiczne „Opracowanie merytoryczne, artystyczne i druk albumu Wycinanka kurpiowska z Puszczy Zielonej” ze środków pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.