Tradycyjny haft kurpiowski Puszczy Zielonej zrodził się prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. Haft ten jest skromny i delikatny, a jednocześnie wyrazisty. Zdobi się nim mankiety i kołnierzyki koszul kobiecych i męskich. Najstarszy haft na koszulach męskich był czerwony, potem modny stał się biały i niebieski, zaś na koszulach kobiecych – biały z czerwonymi lub niebieskimi elementami, cały czerwony lub niebieski.
Dziś najpopularniejszymi kolorami nici w hafcie kurpiowskim są czerwony i zielony. Haft kurpiowski wyróżnia się na tle innych haftów regionalnych w Polsce. Jest bardzo archaiczny i wykonany zazwyczaj jednym kolorem. W zależności o rodzaju tkaniny i przeznaczenia, haft może być czerwony, zielony, rzadko czarny. Wykonuje się go techniką krzyżykową, a najczęstsze motywy haftu na Kurpiach Zielonych to: gwiazdki, łapki, szczyty, panienki i kulasy. Współcześnie, także serwety, lniane ręczniki i chustki zdobione są tym haftem i funkcjonują jako popularne pamiątki z regionu. Zarówno w hafcie na koszulach, jak i na obrusach, łączono technikę łańcuszkową z krzyżykową, choć ten drugi wyraźnie dominuje w hafcie kurpiowskim.
W okresie międzywojennym na Kurpiach pojawił się także kolorowy haft płaski, który, młode dziewczęta zaczęły zdobić płócienne zapaski, a później także koszule o kroju z karczkiem. Po II wojnie światowej starsze kobiety zaakceptowały ten trend i zaczęły ozdabiać kolorowymi haftami także chusty na głowę, zwłaszcza w okolicach Myszyńca. Wszystkie te hafty są wielobarwne, a motywy o naturalistycznym charakterze są wyszywane na białym bawełnianym płótnie za pomocą różnych ściegów, takich jak sznureczek, płaski atłasek i czasem tylko cieniowany atłasek.
Na zapaskach haftuje się zawsze w układzie pasowym, jako uzupełnienie haftowanych wstawek z płótna i koronek. Hafty płaskie na koszulach umieszcza się na karczku (symetrycznie po obu stronach rozcięcia) oraz na dolnej części rękawów pozbawionych mankietów. Natomiast na chustkach, motywy zwykle mają formę małych kwiatowych bukiecików, często różowych, tak rozmieszczonych, że po złożeniu chustki w tzw. różki zdaje się, że hafty pokrywają całą powierzchnię chustki. Zwyczajowo, chustki noszone przez młode kobiety ozdabia się różowymi kwiatami, a używane przez starsze kobiety mają liliowe lub fioletowe hafty.
W 2023 roku, hafciarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej zostało wpisane na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W przygotowanie wniosku o wpis na tę prestiżową listę zaangażowane było także Stowarzyszenie Akademia Wilanowska, które wsparło twórczynie kurpiowskie w procedurze przygotowania materiałów do wniosku. Wspierało nas także Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce i Stowarzyszenie Odrodzenie Urzecza z Piaseczna, które jest także pomysłodawcą serii tek edukacyjnych z haftami ludowymi z województwa mazowieckiego.
Miło nam donieść, że w 2023 roku, dzięki dotacji z budżetu Województwa Mazowieckiego, Stowarzyszenie Odrodzenie Urzecza przygotowuje kolejny tom serii wydawniczej, poświęcony haftom kurpiowskim z Puszczy Zielonej.
Stowarzyszenie rozpoczęło już niezbędne prace edytorskie, graficzne i dokumentacyjne do kolejnego tomu o haftach ludowych z województwa mazowieckiego. Dzięki współpracy ze Stowarzyszeniem Odrodzenia Urzecza będziemy także na naszej witrynie informować odbiorców o postępach pracy w realizacji tego zadania.
Autorzy zdjęć: Robert A. Dul, Kamil Dąbrowski.
Zadanie publiczne pt.
HAFCIARSTWO KURPIOWSKIE Z PUSZCZY ZIELONEJ. OPRACOWANIE I DRUK TEKI EDUKACYJNEJ Z WZORAMI HAFTU, ORAZ CYKL WARSZTATÓW HAFCIARSKICH Z MISTRZYNIAMI TRADYCJI.
Dofinansowane z budżetu Województwa Mazowieckiego.
