Zadanie publiczne „Kurpiowskie palmy wielkanocne. Wpis na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego i listę dobrych praktyk”.
Nasz projekt ruszył oficjalnie w maju 2023 roku, ale już wcześniej rozpoczęliśmy niektóre działania, które były niejako narzucone przez kalendarz… Palmy wielkanocne wykonuje się przed Wielkanocą, dlatego skorzystaliśmy z zaproszeń twórczyń z Łysych i już na początku lutego rozpoczęliśmy dokumentację w terenie.
Nasi eksperci i współpracownicy z Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce kilkukrotnie spotkali się z twórczyniami kurpiowskimi w Łysych, w Gminnym Ośrodku Kultury, Sportu i Rekreacji, gdzie twórczynie już na kilka miesięcy przed Wielkanocą rozpoczęły prace nad palmami wielkanocnymi… W rzeczywistości, na początku trzeba wykonać odpowiednią ilość kwiatów z papieru (krepina, bibuła), które są podstawą zdobienia kurpiowskich palm wielkanocnych. Na średniej wielkości palmę potrzeba kilkadziesiąt takich kwiatów, a samych palm twórczynie wykonują kilkaset… Tworzą palmy dla siebie, dla swoich rodzin i znajomych, ale także jako prezenty dla gości, którzy odwiedzają Łyse podczas Konkursu Palma Kurpiowska. Przygotowanie tej ilości palm i kwiatów wymaga wiele czasu, dlatego niektóre z twórczyń rozpoczynają prace nad kwiatami już późną jesienią… Kwiaty muszą być różne, ale „prawdziwe”, czyli takie, jakie występują w naturze. Zgodnie ze zwyczajem, dopiero po Środzie Popielcowej można rozpocząć wicie wielkanocnych palm. Do tego czasu trzeba przygotować niezbędne materiały – kije lub gałązki drewniane, bibułę i inne ozdoby, papierowe kwiaty, a czasami także zielone gałązki z igliwia, wrzosu, jałowca czy borówki. Niektóre mistrzynie bardzo przestrzegają tego, by w palmie był element naturalny, czyli gałązka z lasu…
Najczęściej, tydzień przed Niedzielą Palmową łączy się gałązki i wykonane ozdoby w całość. Wykonywanie palm od zawsze należało do zajęć kobiecych, choć zdarza się, że i mężczyźni pomagają robić kwiaty i ozdoby. Główną rolą mężczyzn jest znalezienie i przysposobienie odpowiedniego drewnianego pręta lub chojaka, z którego struga się pień do palmy. Jest to szczególnie ważne w przypadku tworzenia dużej palmy na konkurs. Mężczyźni udają się w grupach do lasu, gdzie wspólnie wyszukują odpowiednie na palmę drzewo. Mniejsze palmy, na użytek domowy, owija się najczęściej na prostych kijach drewnianych lub gałązkach.
Na archiwalnych zdjęciach z lat 70. XX wieku, które wykonał etnograf Krzysztof Braun, widać jeszcze stare proste palmy wielkanocne, które wykonane są z gałązek wierzby lub drzew iglastych. Na zdjęciach archiwalnych, które odkryliśmy podczas kwerendy w Muzeum Północno-Mazowieckim w Łomży, fotograf Bolesław Deptuła uchwycił w 1980 roku proces tworzenia palm wielkanocnych w we wsi Dębniki koło Łomży. Widać na nich kobiety, które udają się w zimę do lasu, by zdobyć gałązki igliwia i krzewy wrzosu lub jałowca, które wykopują spod śniegu. W domu zaś wiją palmy, łącząc żywe elementy z kwiatami z papieru.
DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO POCHODZĄCYCH Z FUNDUSZU PROMOCJI KULTURY.